انگور - کشتزار

گیاهشناسی

درخت انگور گیاهی بسیار قدیمی است که مصریها پنج هزار سال قبل از میلاد آنرا می شناختند. موطن اصلی انگور آسیای صغیر و ایران بوده و هم اکنون نیز به صورت وحشی و نیمه وحشی در این مناطق دیده می شود. انگور درختچه ای است بالا رونده که به کمک پیچک های خود به سهولت از موانع و درختان مجاور بالا می رود و درازای آن به ۱۰ الی ۱۵ متر می رسد. مهمترین محصولاتی که امروزه از مو بدست می آید عبارتند از انگور مجلسی، کشمش، آب انگور ، سرکه، در گیلان خمس در ملایر شیره انگور – دوشاب.

واریته های انگور از لحاظ رنگ حبه ها به چهار دسته تقسیم می شوند ۱- انگورهای سبز ۲- انگورهای قرمز ۳- انگورهای سیاه ۴- انگورهای زرد

نیاز اکولوژی

آب و هوا : در آب و هوای نسبتاً ملایم تابستانی انگورهای زود رس در صورتی که در شیبهای جنوبی کاشته شوند، می توانند محصول بدهند. اغلب واریته های آن در مقابل سرمای زمستانی بخوبی مقاومت می کنند. انگور به سرمای شدید زمستانی اهمیتی نمی دهد ولی برای گیاه این مهم است که بهار و تابستان گرم و آفتاب داشته باشد بادهای شدید به انگور بیش از سرما می توانند صدمه بزنند در بهار به محض اینکه هوا از ۱۰ درجه سانتیگراد بالا صفر بیشترشد گیاه رشد را شروع می کند.

آبیاری : هر چه هوای منطقه گرمتر باشد گیاه به آب زیادتری نیاز دارد. ریشه های انگور در خاکهای مختلف تا عمقهای متقاوت رشد می کنند. مثلاً در خاکهای سنگین و رسی حداکثر تا ۹۰ سانتی متر ، در خاکهای متوسط رسی شنی تا ۵/۳ متر ، و در خاکهای سبک تقریباَ شنی حتی تا عمق ۶ متر و بیشتر هم نفوذ می کنند. در خاکهای کم عمق و نسبتاًَ رسی که ریشه ها تقریباً در عمق کمتر از یک متر پخش شده اند دفعات آبیاری را باید زیادتر کرد زیرا معمولاَ آب در نزدیکیهای سطح خاک باقیمانده و به سرعت تبخیر می شود. مقدار آب لازم درختان انگور با عامل گرما، تغییر می کند مثلاً یک منطقه سردسیر که تابستانهای گرم داشته باشد به حدود ۵۰۰ میلی لیتر آب نیاز دارد. مناطق گرم معتدل ۷۵۰ میلی متر و نقاط خیلی گرم تا ۱۳۵۰ میلی متر آب احتیاج دارد.

خاک : خاکهای اسیدی یا دارای نمک زیاد ،برای کاشت انگور نامناسب می باشند. مناسب ترین خاک ، خاکهایی سبک و عمیق شنی رسی که کمی هم آهک داشته و آب را به راحتی از خود عبور دهد، می باشد. مقدار محصول درخت انگور در درجه اول به کودشیمیایی، هوموس ، شخم، آبیاری، زهکشی و تکان دادن زمین از عمق زیاد (مثلاً ۵۰ سانتی متر یا عمیق تر) به کمک Soussoleuse قبل از کاشت نهال و پس از به بار نشستن آن با سمپاشی و هرس های صحیح و به موقع و کوددانها بستگی دارد. عوامل دیگری که در درجه دوم اهمیت روی مقدار محصول اثر می گذارند عبارتند از : رنگ خاک (هر چه تیره تر جذب نور خورشید بیشتر) عمق خاک ، مقدار آهک و همچنین pH آن.

کود دهی:

ازت:برای کوددهی باغهای انگور از اوره استفاده می شود که می توان به عنوان کود برگی با غلظت ۱ درصد هم داد. زیاده روی در دادن کودهای ازته اثرات منفی در رشد گیاه دارد که مهمترین آنها عبارتند از رشد بیش از حد بهم زدن رشد طبیعی گلها و در نتیجه کم شدن محصول.

پتاسیم : برای ساختن ساختمان برگها وچوبی و سخت شدن شاخه ها بویژه ساقه ها و همچنین برای رسیدن خوشه های انگور وجودش لازم است.گ

منیزیم : یکی از کودهای اصلی مورد نیاز است. وجودش در برگها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب Co2 از هوا و تبدیل آن به قند ضروری است و معمولاً به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در آب حل میشود.

کلسیم : از کودهایی است که انگور شدیداً به آن وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغهای انگور داد.

روش تکثیر

ازدیاد مو به ۲ طریق امکان پذیر است. الف) ازدیاد غیر جنسی ب) ازدیاد جنسی

الف ) ازدیاد جنسی:

روش قلمه زدن: برای اینکار، هر گاه در پائیز خواستیم قلمه بزنیم ، از شاخه های سال جاری که مقداری هم شاخه دو ساله داشته باشد استفاده می کنند . قسمت دو ساله را در انگور کاری “کلید” می نامند. طول قلمه هارا ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر می گیرند. بعد از بریدن در پائیز آنها را در زیر ماسه های نرم ، مرطوب و نسبتاً سردتا بهار نگه می دارند در بهار و زمان درخت کاری آنها را ابتدا مدت ۴۸ ساعت در داخل آب می خوابانند به طوری که در آب کاملاً غرق باشند آنگاه آنها را می کارند قلمه هارا می توان در آذر یا دیماه هم گرفته و درسرمای ۴ درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشت با گرم شدن هوا از سردخانه در آورده سپس آنرا کاشت اگر در بهار بخواهند قلمه بگیرند باید از شاخه های یک ساله استفاده شودکه همراه چند سانتیمتر از شاخه ۲ ساله (کلید) است.

خواباندن : شاخه های دراز یکساله و یا امسال را در پائیز زیر خاک می کنند و به وی فرصت می دهند که ریشه بدهد و حتی هر جوانه اش به گیاه تازه ای تبدیل شود. همیشه قویترین شاخه های یکساله را انتخاب می کنند. روش خوابانیدن بهترین نتیجه را می دهد و همچنین گیاه تولید شده زودتر به بار می نشیند.

پیوند : در درخت انگور از پیوند اسکنه ای استفاده می‌شود. زمان پیوند فصل پائیز است و درخت انگور پیر و فرتوت را از نزدیکی خاک بریده در مقطع آن شکافی ایجاد کرده و جوانه یا پیوندک انگور مرغوب را در شکاف قرار می دهند. این عمل در انواع انگور وحشی و غیر مرغوب نیز صورت می گیرد.

ازدیاد به وسیله جوانه: یک جوانه را که خوب رشد کرده با یکی دو سانتی متر چوب در سمت راست و چپ آن بریده و در داخل خاک یک گلدان افقی گذاشته و فشار می دهند . بطوریکه داخل خاک فرو رفته تنها جوانه از خاک بیرون باشد. گلدان را باید در اطاق یا محیط گرم گذاشت چون جوانه برای رشد به خاک گرم احتیاج دارد

ب ) ازدیاد جنسی :

ازدیاد به وسیله بذر : این روش زیاد معمول نسیت و بیشتر برای ایجاد واریته های تازه انگور استفاده می شود.

روش کاشت :

در پائیز و پیش از کاشتن نهالهای انگور نخست روی زمین کودهای معدنی و آلی را به مقدار لازم ریخته ، آنگاه با یک شخم عمیق آنها رابه زیر خاک می فرستند. سپس زمین را به صورت جوی و پشته در می آورند. نهالها روی پشته و کنار جوی کاشته می شوند. هنگام کاشت چاله ها را به عمق حدود ۵۰ سانتی متر کنده نهالها را در آنها می کارند . در کاشت مو معمولاً نهالهایی که درگلدان کاشته شده و در حال رشدند از قلمه ها و یا نهالهایی که با خوابانیدن شاخه های مو بدست آمده اند بهترند . نهالهای گلدانی از جابجایی صدمه ای نمی بینند و به رشد طبیعی خود در جای تازه ادامه می دهند لیکن دیگر نهالها با تغییر محل آسیب می ببنید. دیگر آنکه نهالهای گلدانی برای کاشت در هر فصلی مناسبند ولی قلمه ها و نهالهای ناشی از خوابانیدن کاشت آنها تنها در فصول که گیاهان در حال استراحت زمستانی باشند و برگهایشان بطور طبیعی ریخته باشند ، عملی می باشد. چاله هایی که در آنها نهالها کاشته می شوند به صورت ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی متر کنده و داخل آنها مقداری کمپوست کهنه و فسفر و آهک می ریزند این مواد برای رشد نهالها مفیدند ولی نباید زیاد روی نمود که نهالها صدمه دیده و ریشه هایشان بسوزد در باغهای بزرگ معمولاً نهالها با فاصله ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر از یکدیگر کاشته و بر روی سیم ها می بندند. بهترین زمان برای کاشت نهالهای انگور اوایل بهار یعنی پیش از باز شدن جوانه ها است نهالها را طوری می کارند که حداقل ۲ جوانه اش داخل خاک مانده ولی سرشان حدود ۵ سانتی متر خارج از خاک باشد و آنگاه چاله های را با مخلوطی از خاک و کود پر کرده سر نهالها را حدود ۱ سانتی متر می برند. پس از اتمام خاک ریزی خاکهای اطراف نهالها را با کفش فشار داده به دنبال آن به شدت آبیاری می کنند . کودها را همه ساله باید به نهالها داد ولی نه در کنارش یا در سطح چاله های قبلی بلکه در فاصله ای متناسب با رشد ریشه هایشان و دور از تنه ها بعد از رفع خطر سرمای اوایل بهار و کمی پیش از باز شدن جوانه ها بدون توجه به ارتفاعی که نهال رسیده آنرا از بالای جوانه سوم می برند بطوریکه برای نهال تنها ۳ جوانه باقی بماند در بهار یا تابستان پس از آنکه جوانه ها رشد کردند به محض اینکه یکی از آنها به ۲۰ سانتی متر رسید.دو جوانه دیگر را ازته هرس می کنند و جوانه ۲۰ سانتی متر را به عنوان شاخه اصلی یا تنه بحساب می آورده به یک قیم می بندند. در اواخر پائیز آنرا به ۶ جوانه و شاخه های دیگر را هر کدام به ۲ جوانه محدود می کنند. این هرس همه ساله باید به همین ترتیب (شاخه اصلی ۶ جوانه و شاخه های دیگر ۲ جوانه) تکرار شود تا شاخه اصلی درازای مورد نظر برسد.هر گاه نهال از بازار خریداری شده باشد ابتدا آنرا ۲۴ ساعت داخل آب (مثلاً وان) می خوابانند بطوریکه آب آنها را خوب بپوشاند.سپس آنها را بیرون آورده یکساعت در هوای آزاد گذاشته سپس فوراً آنها را در محل اصلی به روش توضیح داده شده بالا کاشته و آب فراوان می دهند.

هرس کردن

هرس : وقتیکه طول شاخه های درخت انگور بیش از حد باشد از قدرت ریشه ها برای رسانیدن مواد غذایی کاسته می شود .لذا هرس سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت ضرورت دارد.

مهمترین هرس های درخت انگور عبارتند از : ۱- هرس پائیزی : مستقیماً پس از برداشت میوه ها صورت می گیرد و در آن شاخه هایی را که میوه داده اند در پاییز کوتاه می کنند. ۲- هرس اصلی :مهمترین هرس برای تمام درخت انگور بویژه برای شاخه اصلی که ادامه دهنده تنه درخت است در این هرس از آن مقداری که تنه امسال در روی شاخه اصلی رشد کرده ۵ تا ۶ و حداکثر ۸ جوانه را باقی گذاشته، بقیه را بریده و حذف می کنند. در مورد شاخه های جانبی که خوب رشد کرده اند هم باز برای آن مقدار که امسال رشد کرده ۲ یا ۳ جوانه برای هر شاخه باقی گذاشته تا بقیه را هرس می کنند تنها همین جوانه های باقیمانده روی تنه اصلی و شاخه های فرعی هستند که در بهار آینده رشد کرده و میوه می دهند. بهترین زمان هرس اصلی آذر و دی و بهمن است مشروط بر اینکه زمان انجام آن هوای منطقه از ۸ درجه زیر صفر گرمتر باشد. این هرس نباید دیرتر انجام گیرد در هرس زمستانی درختان انگور بر خلاف هرس در سایر درختان میوه شاخه ها را بلافاصله از بالای جوانه نمی برند بلکه حدود ۲ سانتی متر بالای جوانه را هم باقی می گذارند در غیر اینصورت بالاترین جوانه خشک می شود. ۳- هرس فرم دادن : تنها در نهالهایی که تازه کاشته شده اند در سالهای اول و دوم انجام می گیرد. لذا در بهار برای نهال تنها ۳ جوانه باقی می گذارند پس از اینکه جوانه ها رشد کردند و طول یکی از شاخه ها به ۲۰ سانتی متر رسید آنرا به عنوان تنه اصلی پذیرفته و شاخه های دیگر را ته بر می کنند. در صورت لزوم سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخه های جانبی را که در ارتفاع کمتر از ۵۰ سانتی متر رشد کرده اند قطع می کنند . بدین وسیله درختان انگور به ارتفاع ۵/۱ تا ۲ متر ایجاد می کنند. ۴- هرس برگها : که این هرس فقط در درختان انگور کوتاه قد (۵/۱ تا ۲ متر ارتفاع) و در اواخر بهار صورت می گیرد. در این هرس تنها برگهای زیادی که مانع تابش مستقیم نور خورشید به خوشه های انگور قسمت میانی تاج درخت می شوند را با دست چیده و دور می اندازند این هرس معمولاً در درختانی که میوهایشان خورده می شود انجام می گیرند.

برداشت محصول

در اردیبهشت یعنی زمانیکه خوشه ها به چشم قابل دیدن می شوند باید درختان انگوری که تعداد خوشه های زیاد داشته و با وضع و قدرت درخت متناسب نمی باشند مقداری از خوشه ها را چید و دور انداخت تا بقیه خوشه ها از نظر غذایی کمبود نداشته و مرغوب شوند.

برای تسریع در رسیدن انگور و خوشه های دیررس باید برگهایی را که روی خوشه ها قرار گرفته و مانع رسیدن نور مستقیم خورشید و گرما به انگور ها می شوند و از اوایل مرداد چید .

هنگام چیدن باید سعی شود که خوشه ها را از محل چسبیدن به شاخه ها جدا کرده و برای این کار از قیچی استفاده می کنند تا حبه ها له نشوند. تنها باید خوشه های رسیده را چید و چیدن خوشه های نارس را به نوبت های بعد واگذار نمود. چون بعضی واریته ها همه خوشه هایشان در آن واحد نمی رسندو ضرورت دارد که انگورهای این واریته در ۲و ۳ و یاحتی ۴ نوبت چیده شود البته این امر به نفع باغبان است زیرا زمان بیشتری برای کار خواهد داشت و کارگر کمتری نیاز دارد و همچنین زمان زیادتری برای فروش محصول دارد مهمتر آنکه پس از چیدن مقداری محصول تمام شیره گیاه صرف رشد و رساندن بقیه انگورهایی می شود که هنوز به درخت آویزانند.

معرفی گونه های انگور

برخی از انواع انگور که در ایران کشت می شوند عبارتند از :
انگور کندری، انگور شاهرودی، انگور یاقوتی، انگور عسگری، انگور مهدی خانی، انگور بی دانه، انگور بی دانه قرمز، , انگورمهره، انگور شانی،انگور ریش بابا،انگور کشمشی، انگور چیرکینک بستک، انگور صاحبی، انگور فخری،انگور نباتی، انگور شاهانی، انگور یزدانی، انگور مراغه ای ، انگور خلیلی، انگور گوهر، انگور لعل حسینی، انگور دم خروسی، انگوررازقی شیرازی، انگورالوان، انگور شصت عروسان،انگور نارا، انگور مادر وبچه، انگور مسکه، انگور گزنه ای، انگور ملائی، انگور مثقالی، انگور ورچه ای.


نام	انگور کشمشی سفید	انگور شانی	انگور قزل	انگور فخری	انگور صاحبی	انگور حسینی لعل
منشاء	ایران	ایران	ایران	ایران	ایران	ایران
زمان رسیدن	میان رس اواسط مرداد	اواسط مهر ماه	اواسط مهر ماه	پیش رس اواسط تیر	اواسط مرداد ماه	اوایل مهر ماه
عمر اقتصادی	بیش از ۶۰سال	بیش از ۶۰سال	بیش از ۶۰سال	بیش از ۶۰سال	بیش از ۶۰سال	بیش از ۶۰سال
شکل حبه	حبه گرد و بیضی به رنگ زرد و بی دانه	گرد وبیضی درشت سیاه رنگ و دانه دار	گرد وبیضی درشت قرمز رنگ و دانه دار	بیضی به رنگ زرد کاهی و شیرین	گرد وبیضی درشت قرمز رنگ و دانه دار	بیضی درشت زرد رنگ
مقدار قند	۱۸ الی ۲۶ درجه بریکس	۱۸ الی ۲۳ درجه بریکس	۱۸ الی ۲۳ درجه بریکس	۱۸ الی ۲۶ درجه بریکس	۱۸ الی ۲۳ درجه بریکس	۱۸ الی ۲۳ درجه بریکس
مقدار اسید	۷% میلی گرم در ۱۰۰ سی سی	۰٫۵ میلی گرم در۱۰۰ سی سی	۰٫۵ میلی گرم در۱۰۰ سی سی	حدود ۷% میلی گرم در۱۰۰ سی سی	۰٫۵ میلی گرم در۱۰۰ سی سی	۰٫۵ میلی گرم در۱۰۰ سی سی