پروانه مینوز مرکبات
Phyllocnistis citrella
میزبان اصلی آن در مازندران گونه های مختلف جنس citrus است و از میزبان های دیگر ، سایر گونه های خانواده Rutaceae می باشد.
تاریخچه
سابقه این آفت در دنیا به سال ۱۹۱۴ و به فلوریدای آمریکا بر می گردد که سال بعد در فیلیپین تهدید جدی محسوب شد . در آن زمان این بیماری به معدن پوست میوه معروف شده بود که درحال گسترش و توسعه بود . در سال ۱۹۸۱ تقریبا در اکثر مناطق مرکبات خیز آمریکا این بیماری گزارش شد و به عنوان یک آفت جدی و بالقوه مورد توجه قرار گرفت . این آفت حتی به گیاهان تزئینی هم حمله می کرد و خساراتی به بار می آورد . در سال ۱۹۹۴ این بیماری تمامی فلوریدا را در برگرفت و با نرخ هجوم ۹۰ درصد به سرعت از آفات مهم تلقی شد و از آنجا به آمریکای لاتین گسترش یافت . در سال ۲۰۰۰ این آفت از کالیفرنیا به مکزیک گسترش یافت و بسیاری از باغات مرکبات را درگیر خود کرد .
توزیع گسترده این بیماری در آسیا به سال ۱۹۲۰ می باشد که از عربستان به هند و اندونزی و در سال های بعد به کشور های تایوان ، ژاپن و ایران راه یافته است حتی قبل از این که این بیماری به آسیا برسد گزارش های غیر رسمی از وجود این آفت در آفریقا وجود دارد که در کشور های شرق آفریقا شیوع آن مورد بحث میان مرکبات داران بوده است .
پروانه مینوز مرکبات برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ توسط فرحبخش در نواحی مرکبات خیز استان خوزستان و فارس گزارش شد ولی در شمال کشور هیچ گونه گزارشی در دست نبود تا اینکه در سال ۱۳۷۳ به عنوان یک آفت جدید در باغ های استان های شمالی کشور ظاهر شد و در مدت کمتر از یک سال به تمامی نواحی مرکبات خیز سواحل دریای خزر انتشار پیدا کرد .
خسارت
پیچیدگی برگ ها و چین خوردگی آن ها که خسارت همچنین به صورت ایجاد دالان در زیر بشره سطوح زیرین و رویی برگ ها و سرشاخه های انتهایی پاییزه در باغات مرکبات می باشد. خسارت شدید آن به صورت ضعف عمومی، خشکیدگی برگها و سرشاخه ها و کاهش محصول را به دنبال خواهد داشت.
زیست شناسی
پروانه ماده در سطح زیری برگ ها و در کنار رگبرگ ها تک تک تخمگذاری می کند. مدت تفریخ تخم ها در شرایط مساعد ۲-۱۰روز است. لارو های جوان پس از خروج از تخم وارد نسج برگ و حتی ساقه های سبز جوان شده و با خوردن سبزینه نسج برگ دالانهای باریک و دراز و پرپیچ و خمی روی برگ می سازند. دوره زندگی یک نسل آفت به طور متوسط حداقل ۱۴ روز و حداکثر ۵۲ روز به طول می انجامد و هرسال به طور متوسط ۶ نسل تولید می کند. میزان تراکم این آفت و یا تعداد دالان ایجاد شده توسط هر لارو در نهال های نارنج موجود در خزانه برای تولید نهال پیوندی بیشتر از دیگر ارقام مرکبات بوده و حداقل یک عدد دالان و حداکثر ۸ عدد دالان درهر برگ نارنج مشاهده شده است. هر لارو با ایجاد دالان مارپیچی به طور متوسط به ۲۰-۲۵ درصد سطح برگ خسارت وارد می کند. برگ آفت زده به علت وجود دالان ها رنگ پریده و چین خورده می شود به طوری که زیان آفت به خوبی از دور نمایان است. در نتیجه حمله آفت تعدادی از برگها خشک و می ریزند. این حشره از اواخر مهرماه در منطقه ظاهر شده و به تدریج تا اواخر پاییز جمعیت آن افزایش پیدا می کند و از اواخر دی تا اواخر بهمن به دلیل فرا رسیدن سرمای زمستان جمعیت حشره به کمترین حد خود می رسدو در اوایل بهار مجددا افزایش یافته و در اردیبهشت به اوج خود می رسد. لارو آفت پس از تفریخ با ایجاد کانال در اپیدرم برگ از پارانشیم داخل آن تغذیه می کند. این آفت دارای سه سن لاروی است. قبل از اتمام دوره لاروی لارو سن سوم یک کانال مستقیم به طرف حاشیه برگ درست کرده و و در آنجا به پیش شفیره تبدیل می گردد. شفیره شدن زمانی صورت می گیرد که پیش شفیره در داخل کانال با استفاده از ابریشم یک پیله مدور درست کند. قبل از خروج حشره بالغ، شفیره با استفاده از خاری که روی سر خود دارد به یک نقطه ضعیف در انتهای پیله فشار آورده و آن را سوراخ کرده و از طریق این سوراخ خارج می شود. طول دوره زندگی این آفت به طور متوسط حدود سه هفته طول می کشد. با توجه به شرایط اب و هوایی منطقه این آفت به طور ۱۰-۶ نسل در سال دارد.
روش های کنترل
الف)زراعی:
از روش های زراعی مانند دادن کود های ازته و هرس سرشاخه های آلوده در زمستان توانست تا حدودی از گسترش آلودگی آفت بکاهد.
ب)شیمیایی:
برای کنترل این آفت استفاده از سموم دی فلو بنزورون (دیملین) به مقدار ۱۲٫۵ گرم ماده موثره، فوزالون (زولن) به مقدار ۷۰گرم ماده موثره، اتریمفوس (اکامت) به مقدار ۷۵ گرم ماده موثره و دیازیون به مقدار ۹۰ گرم ماده موثره و همچنین روغن امولسیون شونده ۱۰۰۰سانتی متر مکعب در ۱۰۰ لیتر آب توصیه می شود. همچنین استفاده از حشره کش های ایمیداکلوپرید، دی فلوبنزورون، هگزافلومورون و آبامکتین در کنترل این آفت به همراه روغن امولسیون شونده به مقدار ۲٫۵ در هزار موثر میباشد. تزریق سم متاسیستوکس داخل تنه درختان مرکبات نیز در کاهش جمعیت آفت موثر است.
ج) بیولوژیکی:
با استفاده از زنبور پارازیت Eulophidae
