گیاه دارویی خارخاسک

مشخصات
نام فارسی	خارخاسک
نام علمی	Tribulus terrestris
نام های عمومی	Texase sandbur , Puncturevine , Puncture vine , Mexican sandbur , Goathead , Caltrop , Bullhead
تیره گیاهی	Zygophyllaceae
نام تجاری	Tribuli terrestrisi fructus

گیاهشناسی :

گیاهی است علفی ، یک ساله ، دارای ساقه های خوابیده با انشعابات گسترده بر سطح خاک و پوشیده از تار به صورتی که برگ و ساقه های جوان آن را تارهای ظریفی می پوشاند. برگ های آن متقابل ، غالبا نا مساوی و مرکب از برگچه های کوچک و ریزی می باشد که به تعداد ۳ الی ۶ زوج در طرفین دمبرگ اصلی جای دارند. زائده واقع در زیر برگ آن دارای ظاهری نوک تیز و پوشیده از تار است . گل ها زرد کوچک ، منفرد ، دارای ۵ کاسبرگ و ۵ گلبرگ و ۱۰ پرچم است که به ندرت ۵ عدد آن ها به پایین دیسک چسبیده اند و ۵ تای دیگر متناوب با گلبرگ ها و از سایرین کوتاه تر و در قاعده دارای یک غده کوچک اند. تخمدان دارای ۵ خانه ، خامه ساده ، کلاله پنج شاخه می باشد. میوه به شکل مجموعه ای قابه دار (شیزوکارپ) نا شکوفا که در موقع رسیدن قسمت های پنجگانه آن (مری کارپ) از هم جدا و پراکنده می شوند. هر یک از این قسمت های پنجگانه در سطح بیرونی خاردار است. رنگ میوه های آن سبز مایل به زرد ، بدون بو و با طعم مشخص است . بر روی هر مری کارپ تعداد ۴ خار بلند و سخت دیده می شود.

بخش مورد استفاده:

بیش از همه قسمت ها ، میوه آن مورد استفاده دارویی قرار می گیرد.

کاربرد غیر رسمی :

درمان سرفه ، سر درد ، ناتوانی جنسی و سنگ کلیه

نحوه آماده سازی برای مصرف :

میوه پودر شده را به صورت دم کرده می توان مصرف نمود.

مقدار و مدت مصرف :

مقدار ۳ تا ۶ گرم ( در برخی منابع ۶ تا ۹ گرم در دزهای منقسم) در روز استفاده می شود.

مصرف در دوران بارداری و شیر دهی :

به دلیل نبود مطالعات در این زمینه توصیه نمی شود.

موارد منع مصرف :

داشتن حساسیت به گیاه

فارماکولوژی :

عصاره آبی میوه باعث مهار آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) و کاهش فشار خون می شود و همچنین اثر مدر (حتی کمی بیش از فوروزماید) و افزایش دهنده انقباضات عضلات صاف دارد. این عصاره سبب تحریک تکثیر ملانوسیت ها (سلول های رنگدانه های پوست) شده و به نظر می رسد می تواند در درمان برص موثر باشد. عصاره الکلی میوه اثر مهار آنزیم سیکلو اکسیژناز ۲ (موثر در تولید عوامل التهاب زا) دارد. ترکیب  تریبولوزامید موجود در میوه سبب مهار تخریب سلول های کبدی شده است. تجویز عصاره به خرگوش های نر اثر ایجاد نعوظ داشته است . همچنین تجویز ترکیب پروتودیوسین به موش سبب بهبود مولفه های فعالیت جنسی (شامل افزایش دفعات عمل جنسی و کاهش مرحله تاخیر) شده است. عصاره اتانولی میوه نیز با جلوگیری از جایگزینی مواد سنگ زا و مهار لکوسیتوز (افزایش تعداد گلبول های سفید در خون) و کاهش سطح سرمی اوره اثر جلوگیری از ایجاد سنگ کلیوی در موش داشته است. علاوه بر این تجویز بخش ساپونینی گیاه (شامل پروتودیوسین) سبب بهبود آنژینا پکتوریس (کمبود رسیدن اکسیژن به بافت عضله قلب) در بیماران شده است . در گروهی دیگر تجویز ترکیب مشابه باعث افزایش تعداد و کیفیت اسپرم و همچنین افزایش میل جنسی ، نعوظ و ارگاسم در مردان شده است. این اثر همراه با افزایش سطح خونی دهیدرواپی آندروسترون مشاهده شده است.

تالیف :

دکتر مهدی وزیریان ، دکتر محمد تحویل زاده ، دکتر مینا نیرومند چراغی

ویرایش فنی :

تیم تخصصی کشتزار

کشتزار اين مقاله را براي اولين‌بار منتشر کرده‌است، لذا نقل مطلب بدون ذکر نام  و درج لينک فعّال ” کشتزار ” اخلاقي نيست و پیگرد قانونی دارد.

 “ کشتزار ” جامعترین و بروزترین پايگاه تخصصي آموزش های کشاورزي ، باغبانی و  فروشگاه آنلاين  بذر ، کود ،سم و ابزار آلات باغباني در ایران.