چغندر گیاهی دو ساله است. بومی نواحی مدیترانه ، شمال آفریقا، اروپا و شاید آسیاست.
گیاه شناسی
چغندر در سال اول تولید قسمت متورم و ضخیم می کند ، که پر از مواد غذایی است و در سال دوم تولید ساقه گل دهنده و بذر می نماید. قسمت متورم و ذخیره ای شامل قسمتی از ریشه اولیه و زیر لپه می باشد. زیر لپه، عبارتست از قسمتی از ریشه اولیه تا زیر لپه ها ساقه گل دهنده مستقیماً از ریشه خارج شده و طول آن ممکن است از یک متر هم تجاوز کند.
رنگ ریشه چغندر لبویی قرمز روشن ، قرمز تیره و یا سفید رنگ است چغندر لبویی براساس شکل ریشه به دو دسته تقسیم می شود : ارقامی که دارای ریشه پهن و گرد شلجمی هستند و ارقامی که ریشه طولانی و کشیده و دراز تولید می کنند چغندر لبویی و با ریشه بپهن و گرد را باید در زمینهایی کاشت که نسبتاً کم عمق باشند ولی دسته دوم را در خاکهای عمیق می کارند.
نیاز اکولوژی
این گیاه خود را به هر نوع آب و هوایی وفق می دهد ولی بهترین رویش در آب هوایی صورت می گیرد که دارای دمای متوسط و رطوبت نسبی زیاد باشد روزهای تقریباً کوتاه (روزهایی با ۱۰ ساعت روشنایی) یا گرمای زیاد در افزایش وزن و رشد برگها، زیاد شدن سطح برگ و سطح کربن گیری تعادل مطلوبی به وجود می آورد.
خاک
زمین های بسیار سنگین به علت مشکل بودن عملیات زراعی و بد شکل شدن ریشه ها و زمین های بسیار سبک به دلیل عدم نگهداری آب در آن برای کشت این گیاه مناسب نیست . مناسب ترین pH خاک برای این گیاه بین ۸/۶ تا ۲/۷ است. عملکرد محصول در خاک های شنی هوموسی تا pH6 کاهش می یابد ولی چنانچه pH پائین تر از ۶ باشد. باید آهک اضافه شود. در pH های بالای ۴/۷ این گیاه به وضوح حساسیت نشان داده و می تواند کمبود منگنز را در پی داشته باشد. در این خاکها کمبود بر پوسیدگی جوانه های مرکزی گیاه را ایجاد می کند.
آب و هوا
چغندر لبویی نسبت به آب و هوا زیاد حساس نیست ولی در هوای ملایم و خنک رشد خوبی دارد. هوای گرم باعث می شود که رنگ ریشه چغندر که باید قرمز شود به سفیدی گرایش یابد یا از قند آن کاسته شود.
کود دهی
چغندر لبویی کود نسبتاً زیادی نیاز دارد. چنانچه کود دامی پوسیده در اختیار باشد، استفاده از آن توصیه می گردد. مقدار کود شیمیایی با توجه به نوع خاک و مقدار عناصر موجود در خاک حدود ۱۲۰ کیلوگرم ازت (در دو مرحله) ۱۲۰ کیلوگرم P2O5 و ۲۴۰ کیلو گرم K2O در هر هکتار است. در بعضی نقاط در زمین های قلیایی استفاده از بوراکس (۲۰ کیلوگرم در هکتار) و یا اسید بوریک برای جلوگیری از پیدایش علائم کمبود بر توصیه می شود.
فاصله کاشت
فاصله خطوط کشت ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر و فاصله دو بوته در ابتدای کشت ۴ تا ۵ سانتی متر ولی با تنک کردن فاصله بوته ها این میزان ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود. عمق کاشت بین ۱ تا ۲ سانتی متر در نظر گرفته می شود.
روش کاشت
گرچه در بعضی کشورها در مورد چغندر نشاء کاری هم صورت می گیرد لیکن معمولاً بذر را مستقیماً در محل اصلی می کارند. کشت این گیاه ممکن است به صورت دست پاش یا ردیفی و یا به صورت نشتی انجام شود. عمق کاشت بهتر است حدود ۱ تا ۲ سانت باشد.
در مناطق سردسیری به محض بر طرف شدن سرما کشت انجام می شود. ولی در مناطق گرمسیری در اوایل پائیز یا اواخر پائیز کشت انجام می شود. در مناطق سردسیر معمولاً اولین تاریخ کشت ۳ تا ۴ هفته قبل از آخرین یخبندان بهاره است آخرین تاریخ کشت می تواند حدود ۶ تا ۸ هفته قبل از اولین یخبندان پائیز صورت گیرد، بطورکلی وقتی دما بین ۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد باشد می توان اقدام به گشت نمود.
داشت
پس از کاشت میوه تعداد ۲ تا ۴ گیاه سبز می شود که به منظور تولید چغندرهای بزرگتر باید یک گیاه را نگه داشت و بقیه را تن کرد. بوته ها را به فواصل ۱۰ سانتی متر از یکدیگر تنک می کنند. دفع علف های هرز در کشت های ردیفی با کولتیواتور و یا با ادوات دستی باغبانی صورت می گیرد. از آفات این گیاه می توان Caradrina را در اوایل رشد نام برد. که با انواع سوم حشره کش از قبیل مالاتیون، باراتین و دیازینون قابل کنترل است. از حشراتی که می توانند به گیاه آسیب برسانند می توان لتیای چغندر ، شب پره زمستانی یا آگروتیس ، کک چغندر ، سرخرطومی چغندر، کفشدورزک چغندر ، مگس چغندر ، شته و کرم ریشه و نماندها را نام برد. از بیماریهای چغندر می توان از بیماری سفیدک سطحی چغندر ، بیمار سفیدک داخلی چغندر، بیماری لکه گرد برگ چغندر ، بیماری زنگ چغندر و بالاخره بیماری پوسیدگی ریشه چغندر را نام برد. که برای مبارزه با آنها می توان از انواع قارچ کشها استفاده نمود.
برداشت
وقتی که ریشه چغندر به اندازه کافی رشد کرد و قطر آن بین ۵ تا ۶ سانتی متر رسید موقع مناسبی برای برداشت می باشد. اگر قطر ریشه بیش از این باشد، خشبی و سخت شده، از کیفیت آن کاسته می شود. ممکن است قبل از برداشت سرزنی صورت گیرد و برگهای اضافی جدا شوند و یا اینکه بعد از خارج نمودن چغندر از زمین برگها جدا گردند. می توان با گاو آهن به خارج نمودن چغندر از زمین اقدام نمود. تذکر : گاهی دیده می شود که چغندر در سال اول تولید ساقه گل دهنده کرده، بذر تولید می نماید. در این صورت ریشه به کلی دو بین می رود و دیگر قابل عرضه به بازار نیست آزمایش نشان داده است اگر تعداد بوته را به مدت یکی دو هفته در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد نگهداری کنیم بوته ها بی موقع به بذر خواهند نشست هر چه این مدت بیشتر گردد. درصد بیشتری از بوته ها به گل می روند.
منبع
دانشنامه رشد
gardeningknowhow
ترجمه و ويرايش فني توسط تيم تخصصي کشتزار
کشتزار اين مقاله را براي اولين‌بار منتشر کرده‌است، لذا نقل مطلب بدون درج لينک فعّال کشتزار اخلاقي نيست.
