گل رز

نام	رز
نام علمی	ROSA HYBRIDA
نامهای دیگر	قيزيل گل,گل سرخ,Latin rosa, wrodon,wrd- Avestan varəda, Sogdian ward Parthian wâr, Armenian vard
بومی منطقه	اکثراً در آسیا_ با گونه هایی در اروپا ، شمال آمریکا و شمال غرب آفریقا
خانواده	ROSACEAE  – رزاسه

تاریخچه

اروپا تا اوائل قرن ۱۲ میلادی گل سرخ را نمی شناخت و در آن هنگام بود که جنگجویان صلیبی آن را از سوریه امروزی به اروپا انتقال دادندو در آن زمان به این بوته گل شام می گفتند .

رزهای خشکیده ای از ۳۰۰ سال قبل ازمیلاد از گورهای مصریان بدست آمده تصور میرود که نشان اولین آشنائی مصریان با گل سرخ باشد. معهذا تحقیقات وسیعتر نشان می دهد که این گل بومی مصر نبوده ، بلکه از آسیای صغیر به آنجا آورده شده است.

گونه ها و ارقام متنوع و ترکیبی گل رز به خاطر زیبایی و عطر آنها افزایش یافته است. گل های رز در اندازه های گل رز مینیاتوری و بسیار کوچک تا گل هایی که می توانند تا ۷ متر در ارتفاع برنسد. گونه های مختلف پیوندی از دوجنس مختلف به راحتی بر روی این گیاه انجام میشود. گل رز نام لاتین خود (روزا) از زبان فرانسه گرفته و گفته میشود که شاید از لغت Oscan مشتق شده باشد.

اوایل قرن نوزدهم میلادی ، در واقع آغاز پیدایش علاقه مندی عمومی برای پرورش گل شرخ ، علاوه بر جنبه های زینتی ، به منظور های صنعتی و داروئی می باشد . فعالیت زیاد در این زمینه در فرانسه صورت پذیرفت و مشوق این کار امپراطریس ژوزقین (Empress josephne) آماتور بزرگ پرورش گل رز بود . اندکی بعد از سال ۱۸۰۰ ، امپراطریس دوستاران رز را به باغهای خود در مالمزون (Malmaison) دعوت کرد و با کمک آنها کلکسیونی بالغ بر ۲۵۶ نوع رزجمع آوری نمود.امپراطریس گروهی از هنرمندان را نیز برای یادداشت ، شکل و رنگ رزهایش فرا خواند ، در میان این اشخاص یکی ، رافائل گلها پ-ژ-ردونه (P.J.Redoute) بود که بعدا نقاشیهای آبرنگ ، وی در سه مجله تحت عنوتن رزها (Les Roses) 1817-1824 منتشر گردید.

گل سرخ امروز با رزهای قرنهای گذشته خیلی متفاوت اند. آنها در رنگ ، شکل ، بو، طول مدت گل دهی با اجداد خود بواسطه هیبریدهای انجام گرفته ، فرق دارند. در اوایل سال ۱۸۰۰ ، تمام رزها ، فقط در تابستان گل می دادند به غیر از رزمانتلی چینی (Monthly) که در پاییز نیز گل می دادند.با رونق گرفتن کشت گل رز در سراسراروپا ، نمایشگاههای مخصوص گل ترتیب داده شد ولی ازهمه بالاتر فستیوال گل در ژنومی باشد . که در هر سال در سراسر دنیا برگزار می شود و بی نظیر است .

یک نوع گل که پیوندی از چندین نوع گل رز بود به عنوان << آلن مید لانت >> تعلق گرفت. گل او که پیوندی از چند گل بئد به نام ( شری میدلنو) شهرت یافت . پدر این شخص ، گلی را ابداع کرد به نام گل صلح (Pease) اشتهار پیدا کرده است. اما با توتیکه برنده بهترین گلها شد، یک خانم ایرلندی بود و جایزه بزرگترین گل به یک گلخانه انگلیسی تعلق گرفت و هرمان کورس جایزه کوچکترین گل و خانواده پل سن دانمارکی جایزه معطر ترین گل را به خود اختصاص دادند.

گیاهشناسی

گل رز یا گل سرخ گیاهی چندساله چوبی از جنس رزا (Rosa) و خانواده Rosaceae که دارای بیش از ۱۰۰ گونه از گیاهان گل دار است می باشد.همه آنها دارای گل های زیبایی در رنگ های بسیار متنوع اعم از سفید تا زرد و قرمز هستند. اکثر گونه های آن بومی آسیا ، و بعضی گونه ها بومی اروپا ، شمال آمریکا و شمال غرب آفریقا میباشند.

گل سرخ درختچه ای بوته ای است که به مقتضای انواع اقلیمها ارتفاعی بین یک تا دو متر متغیر ، دارای ساقه های خاردار ، خارهای ریز و فراوان ، برگهای مرکب ، غالبا پنج برگچه ای و دندانه دار سطح روئی برگ سبز تیره و سطح پشتی آن کدر است . ساقه های گل محمدی به جوانب و بالا رشد می کند.

گل رز دارای گلهای درشت ، معمولاً پرپر و به رنگهای صورتی ، سفید ، قرمز، متمایل به ارغوانی، درروی ساقه بطور منفرد و یا خوشه های سه تا پنج تائی ظاهر میشود.

گل سرخ یکی از پنج پایه اصلی رز در دنیا است . منشأ اصلی این گل آسیای جنوب شرقی و ایران گزارش شده است . امروزه در تمام نقاط دنیا کشت می گردد و قسمت اعظم گل سرخ از کشورهای بالکان ، فرانسه ، ترکیه ، مراکش و ایران تولید و صادر می گردد. کشت و کا رآن در ایران ، در زمانهای پیش متداول بوده است. درسالهای اخیر محصول گل بریده یکی از محصولات عمده باغبانی کشور به شمار می آید و این محصول در تمام فصول به بازار عرضه می شود.

کشورهای تولید کننده گل رز

كشورهاي عمده توليدكننده اين گل عبارتند از : ايالات متحده آمريكا، هلند، انگلستان، كلمبيا،اکوادور، کنیا، آفریقای جنوبی، هندوستان و ۰۰۰ لازم به ذکر است که تولید در برخي از كشورهاي آمريكایی و آفريقایي با سرعت رو به افزایش است، هر چند که تقریباً تمامی کشورهای دنیا بسته بهتانسیل خود تولید گل رز را نیز کم و زیاد در برنامه های خود دارند.. توليد گل رز در ايران بيشتر به استانهاي تهران، مركزي،اصفهان و خوزستان محدود شده است. همچنین كشورهاي اروپايي، آمريكا، کشورهای آسیای میانه وژاپن از عمده وارد كنندگان گل رز به شمار مي روند.

ارقام مختلف گل رز

گل رز انواع گوناگوني دارد كه مهمترين آنها عبارتند از: ROSA ( Rose , Dog Rose , Wild rose, Cabbage Rose , China Rose ,Damask Rose , Austrian Briar , Persian Yellow, Cinnamon Rose, AustriaCopper , Sweet Briar , French Rose , Tea Rose , Scotch Rose , BurnetRose , Moss Rose , Musk Rose , Miniature rose

روش کاشت

از ارقام هيبريد چاي براي توليد گل بريده استفاده مي كنند. با در اختيار داشتن گلخانه مناسب امكان توليد آن در تمام طول سال فراهم است. اين گياه چند ساله بوده و تا ۶ سال امكان بهره برداري اقتصادي از آن فراهم است. برای تولید گل شاخه ای معمولاً تعداد ۷ بوته درمترمربع كشت مي شود و پس از ۳ تا ۵ ماه از كشت گياهچه اي پيوندي (stentling) به بهره برداري مي رسد. بوته های مادری وارداتی معمولا پیوندی بوده و به دو روشپیوند می شوند. یکی به صورت پیوند شکمی که در گیاهان رز نیم ساله( Half year ) که گیاه به صورت ریشه لختبه فروش می رسد انجام می شود ، و دوم به روش پیوند نیمانیم عمل پیوند انجام می شوند که گیهان حاصله استنت لینگ وروش پیوند استنتینگ نام دارد.

کود دهی

در زمان كاشت گياه از كود دهي زياد بايد خود داري كرد. كود بصورت محلول در آب در اختيار گياه قرار مي گيرد. ازت، پتاسيم، منيزيم و آهن بطور منظم در محلول كودي استفاده مي شود، در صورتيكه بر، مس، منگنز، موليبدن بطور دوره اي به محلول كودي افزوده مي شود.

از کود NPK با ترکیب ۲۰-۲۰-۲۰ به نسبت ۳ در هزار به صورت محلول پاشی در طول دوره رشد ، و از کود NPK با ترکیب ۳۰-۵-۱۵ به نسبت ۳ در هزار به صورت محلول پاشی برای گلدهی استفاده میشود.

دما

از عوامل بسيار مهم در پرورش رز بوده و رابطه نزديكي با شدت نور دارد. گياه بايستي از شرايط دمايي مناسب براي رشد و نمو برخوردار باشد. ارقام و واریته های طبلیعی وقدیمی اين گياه بايستي حداقل به مدت يكماه تحت شرايط رفع نيازدمایی در دماي پايين زير ۱۰ درجه سانتيگراد قرار گيرد. که این نیاز در رزهای شاخه بریدنی جدید وجود ندارد.

در زمينه دما حداقل درجه حرارت تحمل گياه صفر و حداكثر ۳۵ درجه سانتيگراد است. درخصوص تفاوت درجه حرارت شب و روز بهترين تفاوت مربوط به ۶ تا ۱۰ درجه است دماي انتخابي براي رزهاي گلخانه اي با توجه به شدت نور و موقع سال متفاوت است. بطور كلي دماي گلخانه را در شب ۱۶ تا ۱۷ درجه سانتيگراد، در روزهاي كم آفتاب ۲۱ درجه سانتيگراد و در روزهاي با آفتاب زياد ۲۶ تا ۲۷ درجه سانتيگراد انتخاب مي كنند. در اين شرايط دمايي گلها بعد از حدود ۴۸ ـ ۴۰ روز آماده برداشت مي شوند. دمای حداقل خاک ۱۵ درجه است که نبایستی از این دما کمتر شود.

نور

نور نيز از فاكتورهاي محيطي مهم د رتوليد رز است. گياه رز به شدت هاي بالاي نور احتياج دارد. به اين خاطر بهترين گلخانه از لحاظ پوشش، گلخانه هاي شيشه اي است. البته شدت نورهاي خيلي زياد علاوه بر افزايش دماي گلخانه بر روي كيفيت و رنگ گلها تاثير منفي دارد. البته ميزان شدت نور به رقم و درجه حرارت بستگي دارد. در كشورهاي مثل هلند گاهاً به دليل كمي شدت نور در زمستان از نورهاي مصنوعي نيز براي برخي واريته استفاده مي كنند. ولي در ايران بعلت آفتاب فراوان در اكثر استانها نيازي به اين كار نيست. معمولاً ميزان نور مناسب بين ۳۰ تا ۵۵ هزار لوكس متغيير است. ولي در ايران بعلت آفتاب فراوان در اكثر استانها نيازي به اين كار نيست.

رطوبت

رطوبت نسبي همان رطوبت است كه در هواي اطراف گياه و محيط گلخانه وجود دارد. اين ميزان رطوبت كه با رطوبت سنج قابل اندازه گيري است در حدود ۶۰ درصد مي باشد. زيادي آن باعث بروز بيماريهاي قارچي مثل لكه سياه، سفيدك مي شود و كمبود آن نيز باعث كاهش رشد گياه و كيفيت محصول مي شود.

خاک

در محيطهاي كشت خاكي، خاك مي بايستي از نوع سبك لومي شني يا لومي رسي با حاصلخيزي مناسب باشد. خاك بايستي از تهويه مناسب برخوردار باشد اسيديته مناسب خاك نيز بين ۷-۶ مي باشد. در كشتهاي خاكي، ۴-۳ تن كود دامي پوسيده را به هر هزار متر مربع اضافه مي كنند و بعد از مخلوط يكنواخت اقدام به كشت پايه هاي رز مي كند. در روشي كشت بدون خاك از بسترهايي نظير پشم سنگ، کوکوپیت يا ليكا و پرليت استفاده مي كنند كه بصورت كشت بستري در بسترهايي به عرض حدود ۵۰ سانتیمتر با دو ردیف و به عمق ۳۰ سانتيمتر كشت انجام می شود البته در روش نسبتا مرسومی هم کشت به صورت گلدانی بر روی سکوهایی به ارتفاع ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر و در گلدان حاوی مواد بستری به صورت تک بوته یا دو بوته کشت انجام می شود . در هر یک از این روشها مطلوب است گیاه ارتفاع مناسبی برای عمل بندینگ از سطح زمین را داشته باشد.

رطوبت خاك: اين گیاه به رطوبتي متوسط احتياج دارد. در شرايط كشت خاكي بایستي سطح خاك پاي ريشه گياه بين هر دو آبياري خشك شود. تنش رطوبتي نيز به گياه خسارت مي زند.

زهکش: رزها گیاهانی با سیستم ریشه ای عمیق هستند و آب کافی را در عمق نیاز دارند. زهکش در کشت خاکی رز بایستی تا حد ممکن تا عمق ۹۰-۱۰۰ سانتی متری خوب باشد. در مناطقی با سطح ایستابی بالا نیاز به لوله زهکشی است که اندازه لوله های زهکشی بسته به بافت خاک است و باید طوری طراحی شود که آب اضافی بستر کشت سریع خارج شود. این لوله ها در ایران با قیمت مناسب تولید می شود. در صورت عدم وجود شیب طبیعی برای زهکش آب باید از پمپ استفاده گردد.

نکات دیگر

اكنون بيشتر توليدكنندگان رزهاي گلخانه اي در جهان از ارقام پيوند شده بر روي پايه هاي مناسب استفاده مي كنند، پايه Rosa manetti در كشور آمريكا و پايه هاي R. canina و R. indica در كشورهاي اروپايي مرسوم است. در کانینا در شرایط نور کم وسرما پایه به حالت رکود می رود، پایه های مولتی فلورا نیز قوی بوده و خواب زمستانه ندارند. پایه های مانتی نیز رکود زمستانه نداشته و در آمریکا زیاد استفاده می شود.

از دلایل پیوند متوان به موارد زیر اشاره کرد: رشد و نمو بهتر پیوندک و افزایش قدرت رشد، تحمل اسیدیته و شوری خاک، تحمل رطوبت نسبی خاک و محیط، مقاومت به آفات و بیماریها، افزایش عمر و دوره زندگی گیاه، سازگاری با شرایط محیطی، مقاومت به سرمای زمستانه.