پسته یکی از گیاهان مهم در تیره پسته سانان (Anacardiaceae) است. تیره پسته سانان با حدود ۶۰ جنس و ۶۰۰ گونه ،تیرهای مهم در بین گیاهان میباشد. پسته به صورت خودرو در شمال شرقی ایران و اسیای مرکزی و افغانستان وجود دارد.
پسته گیاهی دو پایه است بنابراین درختان نر و ماده مجزا از یکدیگر هستند و بدین صورت با کاشت بذر و پیوند نزدن آن نیمی از نهالها نر و نیم دیگر ماده خواهند شد و همچنین کاشت بذر بهعلت تفرقه صفات، تنوع ژنتیکی بین درختان بوجود آورده و بعضاً امکان دارد صفاتی نامطلوب در بین جمعبت بروز کند. بنابراین در تکثیر توسط بذر، گاهی مرغوبیت از بین میرودو نیز زمان لازم برا ی بالغ شدن گیاه در درختانی که توسط بذر تکثیر میشوند طولانیتر میشود. بنابراین برای داشتن درختان یک دست و یکنواخت از یک رقم پر محصول ومرغوب و نیز برای کوتاهکردن دوره نونهالی باید از تکثیر غیرجنسی استفاده کرد. پس پیوند زدن نهال امری ضروری به نظر میرسد.
در این مطلب با روش های ازدیاد و تکثیر پسته آشنا میشویم. در ادامه با کشتزار همراه باشید
بذر
در اواخر اسفند و اوایل بهار بذرها را حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت (ترجیحا ۲۴ ساعت ) در آب خیس خیسانده، پس از شست و شوی مجدد با استفاده از سموم قارچکش نظیر کاربوکسین تیرام، بنومیل به نسبت ۳ در هزار و هیپوکلرید سدیم (مایع سفیدکننده)۵/۰ به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه ضدعفونی میشود. پس از آن باید بذرها را در کیسههای پارچهای که به طورمنظم به مدت ۴ تا ۵ روز مرطوب نگه داشته شوند ، قرارداد (دمای مناسب برای جوانهزنی بذرها۳۰-۲۰ درجه سانتیگراد میباشد). بعد از جوانه زدن بذرها بایستی آنها را با قارچکش بنومیل ۴ در هزار ضدعفونی کرده و در محل مورد نظر کاشت. توانایی جوانه زنی در بین بذر گونههای مختلف پسته متفاوت است. جوانهزنی بستگی به سختی پوست استخوانی (آندوکارپ)دارد. خراش دهی با اسید سولفوریک به مدت ۵/۱ ساعت و سپس غوطهور کردن در آب به مدت ۲۴ ساعت، سرعت و درصد جوانه زنی (مغز) بنه را افزایش میدهد. استفاده از بذرهای بدون پوست استخوانی برای جوانه زنی به دلیل سبز شدن یکنواخت میتواند مورد توجه واقع شود.
در ایران بذر پسته را به دو صورت کشت می کنند. روش اول کشت بذر در گلدان پلاستیکی در گلخانه در اواخر شهریور یا در اوایل اسفند می باشد. معمولا نهال ها پس از یک سال رشد در گلخانه به زمین اصلی انتقال داده می شوند.
در روش دوم بذر را بصورت مستقیم در زمین اصلی در اواسط تا اواخر فروردین کشت می کنند. برخی باغدارن معتقدند که کشت مستقیم بذر در زمین اصلی اگر چه از نظر زمانی نسبت به دانهال های گلدانی با تاخیر رشد همراه است اما بعد از ۲ تا ۳ سال سبب ایجاد گیاهان قویتری نسبت به نهال های گلدانی می گردد.
پیوند
ازدیاد از طریق پیوند متداول ترین روش تکثیر پسته در دنیاست. ۲ تا سه سال پس از کشت نهال یا بذر در زمین اصلی و پس از اینکه دانهال به رشد قطری و طولی مناسبی برسد مبادرت به انجام عملیات پیوند جوانه (کوپیوند) می نمایند. فصل کوپیوند در ایران از اردیبهشت تا تیرماه انجام می گیرد. در برخی مناطق بخصوص مناطق بادخیز از کوپیوند لوله ای و در برخی مناطق از کوپیوند شکمی (T شکل) استفاده می کنند.
۳ نوع روش پیوندزنی در ایران مرسوم است
۱) پیوند لوله ای
۲) پیوند شكمی
۳) پیوند اسكنه ای
پیوند اسكنه ای و پیوند شكمی از دیرباز در ایران كاربرد داشته كه به تدریج كنار گذاشته شده است. هم اكنون استفاده از پیوند لوله ای به دلیل سادگی، سرعت عملیات و درصد بالای جوش خوردن بین پایه با پیوندك رواج یافته و ۹۹ درصد درختان پسته با استفاده از این روش تكثیر میشوند. زمان مناسب برای پیوند نهال های پسته به طور عمده در اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد یعنی هنگامی است كه درخت به راحتی پوست میدهد و دمای هوا در حد معتدل قرار دارد.
کشت بافت
امروزه ازدیاد درختان میوه از طریق سیستم کشت بافت یکی از مهمترین تکنیک های رویشی برای بدست آوردن تعداد زیادی گیاهچه از یک قسمت کوچک گیاه اصلی می باشد. این روش جزو تکنیک های تکثیر رویشی می باشد. مزایای عمده تکثیر از طریق کشت بافت، یکنواختی نهالها به علت تکثیر غیر جنسی (کلون) تکثیر سریع در فضای کم و تولید نهالهای عاری از بیماری و نیز کوتاه نمودن طول دوره نونهالی است. و بنابراین گیاهچه های حاصل شده در این روش ژنوتیپ و یکنواختی یکسانی دارند. ازدیاد از طریق کشت بافت بیشتر برای پایه های پسته انجام می گیرد. این تکنیک نیاز به امکانات کافی آزمایشگاهی و گلخانه ای و مهارت کافی تکنیسین دارد. این روش در ایران برای پسته کمتر متداول است ولی در آمریکا و ترکیه به خوبی از این روش استفاده می شود.
خوابانیدن
یکی دیگر از روشهای تکثیر میباشد که با این روش میتوان تعداد معدودی گیاه ریشه دار را از گیاه مادری بدست آورد.
منبع: کشتزار
ترجمه و ويرايش فني توسط تيم تخصصي کشتزار
کشتزار اين مقاله را براي اولينبار منتشر کردهاست، لذا نقل مطلب بدون درج لينک فعّال کشتزار اخلاقي نيست.
[…] روش هاي تکثير پسته – کشتزار […]