اثر فسفر بر رشد رویشی گیاه
مقدمه :
فسفر به عنوان یک عنصر غذایی مورد نیاز گیاه ، زودتر از اکثر عناصر دیگر نقش برجسته خود را در تغذیه گیاه پیدا نمود. تولید کودهای فسفاتی در سال ۱۸۴۲ ، توسط جان بنت لاوس و همکارش ژوزف هنری گیلبرت در روتها مستد انگلیس ، موجب جلب توجه متخصصان کشاورزی به این عنصر غذایی شد با این حال در سال ۱۹۰۳ ، پسترناک برای اولین بار ، ضرورت فسفر را در زندگی گیاه تشخیص داد.
نقش فسفر در گیاه :
فسفرماده ای است که در تمام بافتهای گیاهی یافت می شود. در اندامهای جوان گیاه ، گلها و دانه تمرکز بیشتری دارد. این عنصر اهمیت ویژه ای در جوانه زدن بذر ، تسریع رشد ریشه و فرآیندهای رسیدن دانه و میوه دارد. فسفر برای تقسیم سلول و رشد بافتهای مریستمی نیز ضروری می باشد. فسفر ، جزیی از تعدادی مواد گیاهی مانند اسیدهای نوکلئیک ، فیتین ، فسفولیپید ، کوآنزیم ، نیکوتین آمید آذین دی نوکلئوتید (NAD) ، نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید فسفات (NADP) و آدنوزین تری فسفات (ATP) می باشد. کو آنزیم های فسفات (NAD) و(NADP) در واکنشهای اکسیداسیون و احیا تعدادی دیگر از فرآیندهای حیاتی گیاه مثل فتوسنتز ، گلیکولیزیز ، تنفس و سنتز اسیدهای چرب نقش دارد. تمام فرآیندهای بیوشیمیایی ، جذب و انتقال یونها که نیازمند انرژی می باشند به ATP وابستگی دارند.
اثر فسفر بر رشد رویشی :
عکس العمل گیاه نسبت به مصرف کودهای فسفری (رشد رویشی و تولید میوه) بستگی به میزان فسفر اولیه خاک دارد. بجز در بعضی از مناطق ، کود دهی فسفری در باغات میوه افزایشی در رشد رویشی و تولید میوه را بدنبال نداشته است. بنابراین کودهای فسفری را فقط در شرایطی که تجزیه خاک و برگ ، کمبود این عنصر را نشان می دهند باید مصرف نمود. در بررسی انجام شده در باغات مرکبات غرب هندوستان ، تجزیه بافت گیاهی ، کمبود فسفر را نشان داد. در صورتیکه میزان فسفر قابل جذب گیاه در خاک کافی بنظر می رسید. از طرف دیگر خاندوجا و همکار وضعیت تغذیه ای واریته های Anab e shahi و Thompson seedless انگور را در استانهای پونا ، بنگور ، حیدر آباد کویمباتور بررسی و مشاهده نمودند که بدلیل مصرف زیاد کود فسفری ، میزان فسفر برگ عمدتا بیشتر از میزان استاندارد است.
رودر و همکاران با انجامیک آزمایش کودی در فلوریدا مشاهده نمودند که مصرف زیاد سوپر فسفات ، تاثیری بر روی رشد و تولید میوه پرتقال نداشت و حتی مصرف اضافی کود ، موجب کاهش رشد نیز شد . اسپنسر نیز نتایج مشابهی رل در مورد درخت گریپ فروت در فلوریدا بدست آورده است .یافته های وی در طی ۵٫۵ سال تحقیق مشخص کرد که مصرف خیلی زیاد سوپر فسفات تریپل رشد گیاه و تراکم ریشه را کاهش و حساسیت درخت انبه سرمازدگی را افزایش داد. تحقیق بعدی وی نشان داد که میزان ۲۲ کیلوگرم در هکتار فسفر قابل جذب در لایه ۱۵ سانتیمتری خاک سطح الرض برای رشد درختان مرکبات در شرایط خاکهای شنی اسیدی فلوریدا کافی است.در فلوریدابر اثر مصرف زیاد کود فسفری ، کاهش زیادی در مقدار ریشه های موجود در خاک سطح الارض (تا عمق ۳۰ سانتیمتری) اسیدی شنی باغ مرکبات ایجاد شد. در لایه ۱۵ الی ۳۰ سانتیمتری خاک هر سه سطح کود فسفری مصرفی موجب کاهش معنی دار رشد ریشه شد. اثر مشابهی از مصرف زیاد نیترات آمونیوم نیز مشاهده گردید. وان دن اند و تایلور بر اساس تحقیقات خود توصیه نمودند که برای درختان جوان هلو ، نباید سوپر فسفات زیاد یا نیترو چاک قبل از کاشت مصرف شوند و حتی این کود ها برای درختان تازه کشت شده تا اواخر بهار نیز نباید مصرف گردند. تحقیقات متعددی ، افزایش رشد رویشی درختان را بر اثر مصرف فسفر در خاک گزارش نموده اند. البته خاکهای مورد مطالعه عموما دارای فسفر کمی بودند. شلتون برای درختان سیب باغات کارولینای شمالی با خاکهای دارای فسفر کم ، مقدار کمتر از ۰٫۱۸ درصد فسفر برگ را حد بحرانی غلظت می داند. افزایش فسفر برگ در درختان قدیمی تر در زمان اولین دوره میوه دهی و افزایش قطر تنه نسبت به درختانی که فسفر کمتری داشتند مشاهده شد. بالاترین میزان رشد رویشی در واریته های سیب Delicious و Golden Delicious در غلظت ۰٫۲۲۴ و ۰٫۲۰۸ درصد فسفر برگ بدست آمد. فیشر و همکاران در نیویورک ، افزایش قطر تنه درختان گلابی را بر اثر مصرف فسفر گزارش نموده اند. کود فسفری موجب تنومندی درختان انگور شمال تگزاس شد. در پاپایا نیز کود فسفری ، میزان رشد تنه درخت را در مراحل اولیه رشد افزایش داد. این عکس العمل با افزایش وزن دمبرگ در زمان گل دهی همراه بود. پوروهیت افزایش ارتفاع درخت وقطر تنه درخت پاپایا را بر اثر مصرف فسفر گزارش نمود.
آزمایشات کودی انجام شده روی درخت موز در اندراپرادش نشان داد فسفر یا پتاسیم اثر نا چیزی بر روی رشد گیاه و تولید میوه دارد. اگر چه گیاه قسمت اعظم فسفر موردنیاز خود را از ۲ ماه بعد از کاشت تا زمان گل دهی جذب کرد. فسفر جذب شده توسط گیاه قبل و بعد از مرحله گل دهی بترتیب ۶۷٫۱۸ و ۵٫۶۸ کیلوگرم در هکتار برای واریته Robusta و ۳۲٫۱۱ و ۱٫۷۳ کیلوگرم در هکتار برای واریته Poovan بود. ورلی ، عدم تاثیر فسفر و پتاسیم را روی تولید و رشد تنه درختان گردوی آمریکایی در خاکهای لومی شنی گزارش نمود. سینگ وسینگ ، باتحقیق روی واریته Dusehrim انبه نتیجه گیری نمودند که میزان زیاد فسفر در ساقه برای تشکیل جوانه گل مناسب است. در ماه آگوست تفاوتی در میزان فسفر ساقه های گل دار و بدون گل موجود نبوده و در ماههای نوامبر ، دسامبر و نزدیک به زمان ظهور جوانه های گل انواع فرمهای فسفر بجز اسیدهای نوکلئیک در شاخه های گلدار زیاد شدند. برگهای موجود روی شاخه های گلدار نیز فسفر بالاتری داشتند . اما تفاوت فسفر برگها به اندازه تفاوت فسفر شاخه های گلدار و بی گل نبود.
تالیف : جی . اس . نیجار
مترجمان : محمد معز اردلان ، غلامرضاثواقبی فیروز آبادی
( عضو هیات علمی دانشگاه تهران )
ویرایش فنی توسط تیم تخصصی کشتزار
کشتزار اين مقاله را براي اولين‌بار منتشر کرده‌است، لذا نقل مطلب بدون ذکر نام و درج لينک فعّال ” کشتزار ” اخلاقي نيست و پیگرد قانونی دارد.
“ کشتزار ” جامعترین و بروزترین پايگاه تخصصي آموزش های کشاورزي ، باغبانی و فروشگاه آنلاين بذر ، کود ،سم و ابزار آلات باغباني در ایران.
